Son yıllarda nitroks dalışı ile ilgilenenler giderek artıyor, özellikle Kızıldeniz, Malezya gibi dalış bölgelerinde çokça sunulan bu nitroks dalışı peki ne kadar mantıklı, avantajları dezavantajları neler?
Avantajlar - Dezavantajlar
Nitroks dalışı havadan daha yüksek oksijen oranı (%21'den fazla) içeren karışım gazlarla yapılan dalışlara verilen isim. Günümüzde nitroks dolum merkezlerinin artması ve birçok dalış bölgesinde nitroks dalış imkanı sunulmasıyla dalgıçlar bu dalış türünü daha çok merak etmeye başladı.
Nitroksun avantaj ve dezavantajlarını aşağıdaki gibi listelyebiliriz;
Avantajları:
Daha uzun no deko zamanları
Daha kısa yüzey beklemesi
Düşük dekompresyon riski
Narkoz (?)
Yorgunluk (?)
Daha az gaz tüketimi (?)
Dezavantajları:
Daha karmaşık
Dolum zorluğu ve maliyeti
Standart dışı
Malzeme uyumluluğu
Daha sığ derinlik sınırı
Avantajlarından kısa kısa başlayacak olursak; daha yüksek oksijen soluduğumuz ve dolayısıyla daha az azot soluduğumuz için sualtında daha uzun süreler deko yapmaya gerek kalmaksızın kalabiliriz. Çünkü biliyoruz ki dekompresyon hastalığına sebep olan gaz; azot. Bu aynı zamanda dalıştan çıktığımızda üzerimizde daha az birikmiş azot olacağı anlamına da gelir, dolayısıyla daha kısa yüzey beklemeleri ile ardışıl dalışlar gerçekleştirilebilir. Peki bu avantajlar pratikte ne kadar fark yaratıyor? İkincisinden başlayacak olursak, burada şahsi görüşüm eğlence amaçlı yapılan dalışlarda genelde yüzey bekleme süremizi çok da kısaltma ihtiyacı hissetmeyiz. Zaten çıktık, soyunduk, dinlendik, birşeyler atıştırdık tekrar giyindik suya girdik derken dalışa başlamamız 2 saat yüzey zamanına ulaşıyor. Bu süre de yine scuba limitlerinde yapılan günlük dalışlar için gayet yeterli bir yüzey beklemesi. Tabi eğer Kızıldeniz gibi bir bölgede tatil yapıyorsunuzdur, günde 4-5 dalışı deviriyorsunuzdur ve uzun uzun kalıyorsunuzdur işte o zaman işler biraz değişiyor gibi. Günün son dalışlarında deko bekleme süreleri biraz daha uzuyor. Burada yine şahsi görüşüm dalışların zaten çoğunluğu bir hat üzerinden inilip çıkılan dalışlar olmadığı için dönüşte etrafı izlerken biraz deko yapmanın kimseye zararı olmaz :) Deko yapmaktan korkmayanlar için sorun yok kısaca :) Biraz deko ve güvenlik beklemeleri yaparsak daha uzun no deko zamanı, daha kısa yüzey beklemesi gibi avantajlar aslında çok da büyük avantaj olmayabilir. Tabi eğer daha spesifik bir dalış yapıyorsunuzdur, örneğin direkt 30 metreye inip burada 20-25 dakika geçirmeniz gerekiyordur, dönüşte de bekleyerek vakit kaybetmek istemiyorsunuzdur işte o zaman gerçekten önemli bir avantaj olabilir.
Nitroks dalışında daha mı az narkoz oluruz?
Teorik olarak ilk bakışta daha az azot içeren bir karışımla daldığımız için aynı derinliklerde havaya göre daha az narkoz oluruz gibi düşünülebilir. Fakat burada enteresan bir detay var. Hem de tam kesin bir sonucu olmayan detay. O da şu; oksijen de narkotir bir gazdır! Hatta oksijenin narkotiklik oranı azota göre daha fazla. Fakat, oksijen metabolik faaliyetlerde kullanıldığı için narkoz etkisi oluşturmadığı tezler arasında... Teknik dalgıçlar arasında en çok kabul gören iki durum var; birincisi oksijen narkotik değildir, ikincisi oksijenin narkotikliği azot ile aynı alınarak hesaplanmalıdır.
İkinci durum baz alınarak yaklaşım gerçekleştirilirse nitroks dalışında daha az narkoz olmayız çünkü havada veya herhangi bir nitroks karışımında oksijen ile azot oranlarının toplamı yüzde 100 (havadaki %1 diğer gaz oranları ihmal edildiğinde) olacaktır. İlk durum baz alınırsa nitroks dalışlarında daha düşük azot oranı olduğu için daha az narkoz olunması gerekir ancak yapılan deneysel çalışmalarda her ikisi arasında belirgin bir etki gözlemlenmemiş.
Peki ya yorgunluk ve daha az gaz tüketimi?
Nitroks dalışlarında daha fazla oksijen oranı solunduğu için dalış sonrası dalıcıların daha az yorgun hissedeceği ve daha az gaz soluyacağı da nitroksun avantajları ile ilgili tezlerden biri. Bu tez teorik olarak mantıklı gibi gözükse de, yapılan çalışmalarda bariz bir etki gözlemlenememiştir. Teorik ve pratik çalışmalar arasındaki çelişkiden dolayı ihtilaflı kalmış konulardan biri.
Gelelim biraz da dezavantajlara; ekstra karmaşıklık...
Nitroks dalışı için genel olarak daha karmaşık dyebilir miyiz; evet! Sonuçta nitroks dalışı için öncelikle doğru gaz karışımına karar vermek, limitlerini belirlemek, uygun malzeme kullanmak gibi zorunluluklarınız var. Bunların yanında şimdiye kadar kullandığınız dalış tablosu değişecek, CNS ve OTU gibi oksijen kaynaklı rahatsızlıklar konusunda daha dikkatli olmanız gerekecek. Özellikle dalış eşinizin de sizin gibi nitroks ile dalmadığı durumlarda aynı dalışı gerçekleştirmek daha da zor olacak ve bazı acil durumlar oluştuğunda müdahale konusunda dalış eşinizin nitroks eğitimi yoksa yanlış kararlar alması kaçınılmaz olacaktır.
Malzeme konusundaki karmaşıklık ayrı bir konu... İçerisinden gaz geçen tüm dalış ekipmanlarınız (tüp, regülatör, kamçılar vs) nitroks uyumlu olmalı ve düzenli olarak oksijen temizliğine tabi tutulmalı. Özellikle dalış teknelerindeki tüpler konusunda emin olmanız gerekecek, tüp içerisinde yağ birikmiş olması durumunda yüksek oksijen ihtiva eden nitroks gazınız önü alınamaz bir yangına sebep verebilir. Unutmamalı ki şimdiye kadar %30'un üzerinde oksijen içeren bir ortamdaki yangın ilk aşamada durdurulamadı.
Derinlik sınırı da dezavantajlar arasında, normal hava ile yapacağınız dalışlara göre oksijen zehirlenmesinden dolayı kullandığınız oksijen oranına göre maksimum derinliğiniz daha sığ olacaktır. Bu derinlik limitini geçmeme konusunda dikkatli olmak gerekece, ekstra bir karmaşıklık daha.
Sonuç olarak nitroks dalışının başlıca belli avantajları ve dezavantajları var, dalış amacına göre hangisinin ağır bastığına karar verip nitroks gaz kullanıp kullanmamaya karar verecek sizlersiniz. Önemli olan doğru eğitimi almış olmak, sadece nitroks eğitimi alarak nitroksu deko gazı olarak kullanmak veya herhangi bir nitroks eğitimine sahip olmadan "bilgisayara uy, gerisini kafana takma" gibi yaklaşımlara kapılmak yapılacak en büyük hatalardan. Doğru eğitimi aldıktan sonra dalışınıza uygun gazı seçerek keyfinize bakın :)
Comments