Rebreather (kapalı devre dalış sistemi) dalış sırasında soluduğunuz havayı veya farklı bir gazı dışarı vermeden size tekrar solutmak için tasarlanmış bir ekipmandır. Bunu yaparken verdiğimiz nefesteki karbondioksiti bir kimyasal (soda lime) aracılığıyla tutup, azalan oksijen kadar oksijeni ekler. Böylece yüksek oranda gaz tasarrufu sağlanarak saatlerce sualtında kalabiliriz.
1 ve 2 yıldız dalış derslerinden hatırlamak gerekirse, aldığımız havadaki oksijen %21, azot %78 iken verdiğimiz havada hala en az %16 oksijen bulunmakta. Azot yine aynı, %78. Azalan oksijenin yerini elbette %5 ile karbondioksit alıyor. Rebreather dediğimiz cihaz da, bu %5 karbondioksiti tutup yerine oksijen ekliyor temelde. Eh böylece, soluduğumuz havanın kullandığımız %5’lik kısmı dışındaki %95 boşu boşuna suda kabarcık haline gelip ziyan olmuyor. Hele bir de helyum içeren trimix dalışı yapıyorsak hepten yazık günah, helyumun şişesi olmuş bilmem kaç dolar (unutmaya çalışıyorum her seferinde).
Rebreather’ın ne olduğu kafalarda biraz netleşmeye başladıysa gelelim işin gerçeklerine, detaylarına. Bir rebreather sistemi, elbet farklı marka ve modellere göre onlarca farklılık barındırsa da temelde aşağıdaki ana bileşenlere sahiptir:
Soluma hortumu (breathing hose) ve ağızlık (mouthpiece)
Dalgıç Yüzey valfi (diver surface valve - dsv)
Counterlung (soluma torbası diyebiliriz)
Scrubber canister
Oksijen tüpü
Diluent (seyreltici) tüp
Soluma hortumu ve ağızlık; tek yönlü gaz akışını sağlayan ve ortasında ağızlık ile dalgıcın devredeki gazı solumasına yarayan bileşendir.
Dalgıç yüzey valfi; yüzeyde devrenin ağızlıktan kapatılarak dışarıdan nefes alınıp verilmesini, devredeki gazın dışarı çıkmamasını sağlayan bileşendir. Aynı zamanda sualtında ağızlığı çıkarmak gerektiğinde içine su girmemesi için dalgıç yüzey valfi kapatılır ve böylece devre kapalı kalmaya devam eder.
Counterlung; rebreather sisteminin kritik öneme sahip bileşenlerinden biridir. Dalgıcın tek nefeste soluduğu tüm gaz hacmi bu soluma torbalarından (counterlung) sağlanabilecek tasarımda olmalıdır. Birçok rebreather sisteminde çift torba bulunur; nefes alma torbası ve nefes verme torbası şeklinde. Dalgıç nefes verdikçe ciğer hacmi küçülecek, nefes verme torbasının hacmi artacaktır. Nefes alınca da nefes alma torbasının hacmi küçülecek ve ciğer hacmi artacaktır. Bu sayede mümkün olduğunca düşük soluma eforu ile toplam gaz hacmi dalgıçla ünite arasında sabit kalacaktır ve nefes alıp verme sırasında açık devre scuba’nın tersine yüzerlilikte herhangi bir etki olmayacaktır.
Scrubber canister; karbondioksit tutucu kimyasalın içerisinde bulunduğu bileşendir. Devrede nefes verme torbasındaki gaz canister’den geçerek karbondioksidi tutulur ve oksijen eklenerek nefes alma torbasına ulaşır.
Oksijen tüpü; sistemde eklenen saf oksijenin tutulduğu bildiğimiz tüp. Genelde 2 - 3 litre hacimlerde olduğu gibi JJ CCR gibi çeşitli markalarda 12 litreye kadar farklı hacimlerde tüpler de entegre edilebilir.
Diluent (seyreltici) tüp; dalış sırasında saf oksijeni seyrelteceğimiz gazı taşıyan tüptür. Aynı şekilde genelde 2 -3 litre hacimli tüplerdir.
Temelde tüm rebreather sistemleri daha fazla gaz tasarrufu sağlamak amacıyla tasarlanmıştır ve bunu oldukça verimli bir şekilde başarırlar. Açık devre Scuba dalışına göre de iki temel noktada farklılaşır;
Yüzeye doğru yükselişler hariç sistemde neredeyse hiç bir gaz çıkışının olmaması sayesinde kat be kat daha fazla gaz tasarrufu sağlanarak uzun süreler sualtında kalınmasıdır.
Açık devre sistemlerde sabit oksijen oranında gaz karışımları kullanılabilirken kapalı devre sistemlerde sabit oksijen kısmi basıncına sahip dolayısıyla değişken ve solunabilecek en yüksek oksijen oranına sahip gaz karışımları solunabilir.
Başka değişle kapalı devre sistemle her derinlikte farklı gaz karışımı solumuş oluruz. Böylece de oksijen zehirlenmesine yakalanmadan soluyabileceğimiz en yüksek oranda oksijen solumuş olacağımız için deko süreleri dramatik şekilde azalmaktadır. Bu konuyu sonraki yazılarda daha detaylı da inceleyeceğiz.
Comments