Uzun yıllardır tüplü dalış yapıyorum ama ilk kez bu sene aklıma geldi, serbest dalış paleti ile SCUBA neden olmaz?
Paletler, dalgıçların hemen hemen hepsinin bildiği gibi temelde ikiye ayrılır; açık paletler ve kapalı paletler. Açık paletler patikle giyilebilen Scuba paletleridir, arka topuk kısmı açıktır ve çeşitli plastik veya metal tokalarla arkadan bağlanır. Kapalı paletler ise çıplak ayak veya neopren çorapla giyilebilen, ayağı saran Scuba veya serbest dalış paletleridir.
Farkındaysanız paletleri bir yandan da Scuba veya Serbest Dalış paleti olarak da sınıflandırdık. Peki bir paleti serbest dalış veya scuba diye ayıran özellikler, sebepler nedir ki?
Bu sorunun cevabı teorikte aslında çok basit; serbest dalış paletlerinin palaları dar ve uzun olurken scuba dalış paletlerinin palaları ise geniş ve kısa olur. Böyle olmasının sebebi de pala genişledikte daha fazla yük taşır uzadıkça da daha hızlı gitmemizi sağlar. Bu nedenle de üzerinde tüp, regülatör, kurşun ağırlık, denge yeleği gibi ağır ekipmanlar taşıyan scuba dalgıçlarının bu ağır malzemeyi taşıyacak paletlere ihtiyaç duyduğu yönünde bir kabul vardır. Bunun için nispeten geniş palalı palet kullanmak gerekir. Hele bir de işin içine çiftli tüp gibi teknik dalış disiplininde yapılan dalışlar girerse palayı daha da genişletmek lazım (!). Palayı genişletmeye genişletelim de bu sefer de palet çok ağır ve hantal, kontrolü zor bir hal alır. O zaman palayı kısa tutalım...
Scuba dalgıçları için hızın da çok bir önemi olmadığını düşünürsek, ilk bakışta bu yaklaşım oldukça mantıklı geliyor. Hatta o kadar mantıklı geliyor ki hiç sorgulamadan yıllarca scuba paletleri ile dalış hayatımıza devam ettik.
Neden Olmasın?
Portekiz, Madeira'da yaptığım bir dalış sırasında teknedeki dalgıçlardan biri bildiğimiz serbest dalış paleti kullanıyordu. Bu kişi de benim gibi sualtı videoları çekiyordu. Serbest dalış paleti kullanmasının sebebini sorduğumda ise enteresan bir yanıt aldım: "Yüzerken çekim yaptığımda daha stabil görüntüler alabiliyorum ve sanki akıntıda daha rahat..."
Aklıma bir kez düştü bu soru, gerçekten akıntıda daha rahat olabilir mi? Gezi dönüşü hemen dayım, hocam Rıza Birkan'ı aradım. Çok iyi hatırlıyorum ben daha çocukken onun dalışlarda kullandığı uzun palalı hem de açık paletleri vardı. Özellikle de derin dalışlarını bu uzun palalı paletlerle yapardı. Onun da genel yorumu, aslında yıllar boyunca uzun palalı paletlerden oldukça memnun olduğu, sonrasında biraz "moda akımlarıyla" o dönem yeni yaygınlaşan Mares Avanti Quattro paletlere geçtiği yönünde oldu. Kısa bir değerlendirme ile şöyle bir sonuca da vardık, uzun palalı paletler serbest dalış gibi havanın her molekülünün değerli olduğu bir sporda kullanılıyorsa elbet hava sarfiyatı noktasında da çok daha verimlidir. Hemen dedi sana elimdeki uzun palalı Oceanpro paletlerimi göndereyim.
Ä°lk Ä°zlenim
Rıza Birkan'dan uzun palalı paletler elime ulaşır ulaşmaz hemen bir Saros dalış planı yaptık arkadaşlarla. Ömer Çakır, Sinan Eruçar, İbrahim Fazıl Çelik ve ben soluğu Saros Körfezi'nde aldık. Bu dalışta elime sualtı kameramı almadım. Kamerayla uğraşırken paletten kaynaklı bir sorun yaşarsam sualtında hepten tadım kaçar dedim ve sadece paleti denemek istedim.
Yıllardır patikli açık palet giymiş biri olarak, özellikle taşlık bir bölgeden giriş yapacağımız için çok konforsuz olur mu diye bir endişem de vardı. Neopren çoraplarımı ayağıma geçirdim, kıyıdan yürüdük ve paletleri denizde rahatlıkla giydim. Elbette ki bir patik kadar rahat değil ama açıkçası beklediğim kadar da rahatsız edici değildi. Hele kıyıya kadar bir deniz terliği vs gibi ayağımı koruyacak bir şey giyersem çok daha rahat olacağı aşikardı. Ardından dalışa geçtik...
Dalışta ilk hissettiğim duygu, suda çok daha esnek olmaktı. Gerçekten öyle mi kesin konuşamayacağım, belki de kapalı paletin verdiği hissiyattır ama ilk anda oldukça eğlenceli gelmeye başladı, bir kere oldukça hafif. Grupta diğer arkadaşlarım o sırada daha çok video çektikleri için ben genelde grubun önünden gidiyordum. Ara ara grupla aram açılıyor, video çekerken bir yerde takıldıklarını düşünüp bekliyorum yaklaştıklarında tekrar devam ediyorum. Dalışın bir kısmında hafif de olsa bir akıntı olduğunu bildiğim yere geldiğimizde özellikle incelemeye çalıştım ve tek kelime ile "muhteşem" diyebilirim. Elbette bir akıntı olduğunu anlıyorum ama çok efor harcamadan akıntının içinden geçebildim. Dalışı sonlandırıp kafamızı sudan çıkardığımız an Sinan ve Ömer başladı saydırmaya;
"Bütün dalış sana yetişmeye çalıştık, tam fark edip bekliyorsun, yaklaştık diyoruz dönüp bir palet vuruyorsun uzayıp gidiyorsun. Bacaklarımıza kramp girdi sana yetişeceğiz diye."
Aslında ilk izlenimin en kısa özeti bu saydırma oldu :)
Açık Denizde ve Akıntıda Uzun Palalı Palet
Rıza Birkan'ın gönderdiği paletler neopren çorapla dahi ayağıma biraz büyük oluyordu. Ayağımdan çıkacak kadar değil ama yine de ayağımın içinde oynayabileceği kadar büyüktü. Saros dönüşü de kısa bir Kızıldeniz dalış planımız vardı. Kızıldeniz'e kesinlikle uzun palalı serbest dalış paleti götürmeliydim. Soluğu hemen Karaköy'de aldım. Cressi Gara Impulse paletlerden ayağıma uygun olanı aldım. Tabi Kızıldeniz hazırlıklarına başlayınca uzun palalı paletin beklendiği üzere standart scuba çantasına sığmama gibi bir problemi oldu. Neyse ki elimizde bir de ince uzun serbest dalış çantası vardı da ona sığdırabildik. Uzun palalı paletler için düşünülmesi gereken bir nokta olarak bunu yazdım kenara.
Kızıldeniz'e tabi giderken hala risk almak istemiyorum ve hem standart Scuba paletlerimi hem de yeni Cressi serbest dalış paletlerimi götürdüm. İlk dalışta standart Scuba paletlerimi giydim. Hemen günün ikinci dalışından itibaren serbest dalış paletlerime geçiş yaptım. Teknede özellikle akıntılı bölgelerde seri bir şekilde suya atlamak gerektiği için bazı dalışlarda herkes paletlerini oturduğu yerde giydi ve platforma kadar paletle yürüdü. Uzun palalarından dolayı paletim sıkıntı çıkarır mı diye düşündüm ama açıkçası o da bir şekilde idare ediliyor ve ne ben zorlandım ne de girip çıkarken teknede kimseyi rahatsız ettim. Sadece teknelerdeki kasalara bu paletlerin sığması elbette mümkün değil, onu teknenin kıçındaki palet koyma bölmelerine, tüpün arkasına veya artık ortamdaki en ideal yeri belirleyip oraya koymak gerekiyor.
Dalışlar biraz daha açık su ve akıntılı bölgelerde gerçekleşmeye başlayınca açıkçası serbest dalış paletlerimin kerameti daha da ortaya çıktı diyebilirim. Akıntıya karşı yüzmek gereken kısımlarda o kadar rahattı ki adeta keyiflendim. Elbette bir akıntı olduğu anlaşılıyor ama biraz palet vurarak akıntıdan kurtulabiliyorum. Akıntılı dalışlar bambaşka keyifli hale gelmeye başladı. Dalış öncesi rehber "bu dalışta bir süre akıntıya karşı yüzmemiz gerekecek" diyor ama benim için gayet sorun yok. Artık standart paleti olan düşünsün modundayım.
Hava harcama konusu üzerinde olumlu veya olumsuz anlamda herhangi bir etkisi oldu mu emin değilim. Mantıken olumlu bir etki olmasını bekliyordum. Rıza Birkan ile de ilk tahminimiz bu yöndeydi. Belki biraz daha uzun vadede incelemek lazım.
Dört beş dalışın ardından tekrar standart Scuba paletlerimi denemeye karar verdim; pişmanlık diyebilirim. Serbest dalış paletlerinin akıntıdaki rahatlığına genel hafifliğine ve esnekliğine o kadar alışmışım ki gezi boyunca bir daha standart paletlerimi kullanmadım.
Frog Kick?
Özellikle teknik dalış disiplinine aşina olanlar bilir, frog kick olarak adlandırılan, ayakları dışa doğru biraz açıp paletlere eğim verip suyu dışarıdan içeriye doğru döverek ilerleme sağlanan palet vurma şekli vardır. Buna alışınca düz palet vurma yorucu bile gelebilir. Hele de kullandığınız paletler nispeten biraz ağırsa.
Serbest dalış paleti konusunu ilk düşünmeye başladığım anlarda aklıma gelen konulardan biri de bu oldu. Frog kick yapabilecek miyim? Çünkü frog kick ile palet vurmaya o kadar alışmıştım ki frog kick yapamamak beni rahatsız eder mi diye Rıza Birkan'a da sormuştum. Onun da yorumu ise; "Serbest dalış paletlerini giyince frog kick yapmayı doğal olarak istemeyeceksin zaten, çok istersen de yine frog kick vurabilirsin ama gerek yok..." şeklinde olmuştu. Gerçekten dediği gibi çıktı, frog kick vurmak uzun bir süre aklıma gelmedi bile. Aklıma gelmemesine oldukça şaşırmıştım. Bir denemek istediğimde de gayet rahatlıkla frog kick vurabildim ve bu şekilde de sualtında ilerleyebildim. Yapabildiğimi gördükten sonra ise hemen tekrar normal vuruşa geçtim bile :)
Sualtı Video ve Serbest Dalış Paleti
Sualtında video içerik üreten biri olarak Kızıldeniz'de her dalışta kameramı almamam mümkün değildi elbette. Serbest dalış paletleri konusunu aklıma ilk sokan durum da buydu zaten; yüzerken stabil video çekebilmek. Stabilden kastım kadrajın hemen hemen hiç titremediği, akışkan videolar.
Stabil video çekme konusunda öyle çok fark hissetmedim diyebilirim. Sualtında doğru yüzerlilik becerileri sanki daha önemli. Yüzerliliği iyi olan dalgıç her iki paletle de istediği görüntüleri alabilir kanısına vardım. Beni video çekimi ile ilgili endişelendiren nokta her ne kadar suda neredeyse nötr hale gelen bir housing sistemim olsa da suda ilerlerken serbest dalış paletleri sorun yaratacak mıydı? Ne de olsa ağırlık arttıkça serbest dalış paleti sorun oluşturabilir diye bekliyordum. Neyse ki bu konudaki endişelerim de tamamen boşa çıktı. Tüm kamera, housing, kollar, ışık, wet lens'lerimle oldukça rahat dalışlar gerçekleştirebildim.
Çekim yaparken serbest dalış paletlerinden dolayı biraz da olsun dikkat etmem gereken kısım sadece, Kızıldeniz gibi mercanları ile ünlü bir yerde paletimin mercan veya başka canlılara zarar verip vermediğini daha çok kontrol etmem gerektiği oldu. Video çekerken yaklaşabildiğim kadar objeye yaklaşmak istediğim için bu durum biraz yorucu oluyor diyebilirim. Sanırım biraz daha alışmak, paletin uzunluğuna aşina olmak gerekiyor.
Genel olarak serbest dalış paletleri ile sualtında video çekerken de gayet eğlenceli dalışlar yapabildim.
Etkileyici Hız!
Gelelim hız konusuna. Yukarıda ilk izlenimlerimden biri olarak bahsetmiştim. Gerçekten normal palet vururken bile oldukça hızlı gidebiliyorsunuz. Hele bir de depar atayım dediğiniz zaman sizi tutabilen olmuyor. Gerçekten hızı suyun yüzünüze çarpan kuvvetinde hissedebiliyorsunuz. Özellikle nispeten tecrübesiz dalgıçlardan oluşan gruplara dalış liderliği yapan eğitmen veya 3 yıldız dalgıçlar için de serbest dalış paleti kullanmak bir fikir olarak kenarda durabilir. Uçup kaçan dalgıçları yakalamak için birebir diyebilirim. Tabi uzunluğundan ötürü eğitim dalışlarında yere çökerken vesaire çok rahat ettirmeyecektir ama grup dalışında düşünülebilir.
Hız konusunda yine Kızıldeniz dalışlarında yaşadığım bir olayı anlatayım. Dalışlardan birinde resifin yanında tatlı tatlı mercanları izlerken açık su tarafından resife yakınca büyük bir stingray geçtiği görüldü. Ben de videosunu çekebilme amacıyla hızla palet vurarak stingray'in arkasından yüzerek sağ üstünden önüne doğru sert bir iniş yaptım ve stingray'i kafadan çekebilme imkanı buldum. Sanırım serbest dalış paletlerim olmasaydı yetişemezdim. Dalışlar bitip tekneye çıktığımızda ise herkes benim deparımı konuşmaya başladı. Gerçekten ben de hızlı olduğumu yüzerken fark etmiştim, serbest dalış paletlerinin gerçekten dışarıdan da anlaşılan etkileyici bir hız sağladığını söyleyebilirim.
Biraz daha abartayım: Çiftli Tüp ve Serbest Dalış Paleti
Kızıldeniz, video çekimi vesaire iyi hoş da üzerimdeki ağırlığı biraz daha arttırsam ne olur diye merak ettim, mesela çiftli tüp. Kızıldeniz dönüşündeki hafta sonu, serbest dalış paletlerimden bu kadar memnun olduktan sonra aklımda kalan son soru işaretini daha gidermek için hemen 2*12lt çelik çiftli tüpümü aldım ve yine Saros Körfezi'nin yolunu tuttum.
Çiftli tüp kullanırken, 5mm ıslak elbise giyiyorsam normalde ağırlık da almadan dalışlarımı rahatlıkla gerçekleştirebiliyorum. Nitekim çelik sırtlığım da olduğu için iki çelik tüpün ağrılığıyla ek kurşun ağırlık almaya gerek kalmıyor. Bu dalışta ise konuyu biraz daha zorlamak için yanıma 6 kilo da ek ağırlık aldım. Suya girer girmez denge yeleğini sonuna kadar şişirmem gerekse de sonucu görmek için değerdi. Kıyıdan girdiğimiz bu dalışta, dalışa başlayacağımız bölgeye kadar yüzeyden yüzdük. Daha o sırada bile serbest dalış paletlerinin burada da beni üzmeyeceğini anladım. Suya daldığımızda ise her şey daha da keyifli hale geldi. Yine tatlı bir akıntı, sırtımda çiftli tüp olmasına rağmen paletlerim sayesinde bana mısın demedi. Sualtında sırt üstü geri geri yüzdüm, seri palet vurup hızlı hızlı gittim, frog kick denedim... Hepsinde sonuç yine çok sevindiriciydi. Çiftli tüp ve o kadar fazladan ağırlık dahi serbest dalış paletlerimi kullanmama engel değildi.
Neye Karar Verdik Şimdi? Sanırım Çoktan Belli.
Serbest dalış paletleri ile tüplü dalış yapma konusuna bu kadar geç başlamış olmak dışında genel olarak tüm bu denemelerimden ve incelemelerimden çok memnun kaldım. Standart Scuba paletlerinin geniş palasıyla sağladığı iddia edilen taşıma gücü (araba motor örneği üzerinden düşünürsek tork) karşısında, serbest dalış paletlerinin sağladığı itme gücü (aynı örnekle beygir gücü) çok daha baskın bir hal alıyor diyebilirim.
Tüplü dalışta serbest dalış paleti kullanmanın özetle avantajlarına ve dezavantajlarını sıralarsak;
Serbes Dalış Paleti Kullanmanın Avantaj ve Dezavantajları:
Avantajlar | Dezavantajlar |
Akıntı karşısında daha az eforla ilerleme | Deniz tabanında oturmanın zor olması |
Hız | Sualtı video çekimi sırasında etrafa zarar vermemek için daha çok dikkat edilmeli |
Hafif | Standart dalış çantalarına sığmaması |
Esnek | ​ |
Özellikle akıntı ve hız ekseninde tüm bunları değerlendirip sualtında aldığım keyfi düşününce, bundan sonra özel bir sebebi olmadıkça standart Scuba paletlerime veda edeceğim gibi. Mümkün olduğu kadar serbest dalış paletlerimle dalmaya devam ederim diye düşünüyorum, umuyorum. Herkese de en azında bir şekilde bir kez denemesini tavsiye ediyorum.
